Een struikelsteen vertelt

Vandaag is het zeventig jaar geleden dat het volgende plaatsvond:

Het is vrijdagavond 9 juli 1943 als er een auto tot stilstand komt voor het huis van Karssenberg aan de Molenstraat in Ede. Vijf Duitsers, onder wie de Ortskommandant, stappen uit en omsingelen het vrijstaande huis van de expediteur. Met het pistool in de aanslag wordt de vrouw van de expediteur gedwongen hen toegang tot haar huis te verlenen. Aan haar tegenwerpingen, in een poging hen op te houden, wordt geen aandacht geschonken. Wild dringen ze langs haar op. Er wordt geschreeuwd en met deuren gesmeten. Het lukt alleen de jongste van de joodse onderduikers, die zich in het huis bevinden, om zich onder een divan te verbergen. Isaäc en Sarina Leydesdorff en een ongetrouwde vrouw worden echter gegrepen en naar buiten gesleurd. Ook Karssenberg zelf wordt gearresteerd...

Natuurlijk is een en ander niet onopgemerkt gebleven. Voor het huis bij de auto heeft zich een aantal nieuwsgierige buren verzameld. Grootdoenerig vuurt de Ortskommandant zijn revolver in hun richting af. Niemand wordt er gelukkig getroffen, maar van een oploopje is er geen sprake meer. Als een stelletje gevaarlijke misdadigers worden de arrestanten, met de handen omhoog achter in hun nek, te voet meegevoerd naar het bureau van de Ortskomandant aan de Stationsweg.
Pas tegen 11 uur in de avond worden de gevangenen naar de kazerne overgebracht, om de volgende dag naar Amsterdam gebracht te worden. Isaäk en Sarina en de andere joodse vrouw worden daarna doorgezonden naar Westerbork. Niet lang daarna worden zij op transport gesteld naar Sobibor, waar zij, na daar te zijn aangekomen, op vrijdag 23 juli 1943 worden vergast.
Karssenberg wordt na vijf weken opsluiting in de Weteringschans doorgestuurd naar Concentratiekamp Vught. Daar zal hij zeven en een halve maand verblijven.

Bovenstaand is een fragment*) uit een verhaal dat is geschreven door de schrijver en dichter Ben Verduijn, zoon van een verzetsstrijder uit Ede. Hij zal zijn verhaal - met de titel: Als een struikelsteen vertelt - in september vertellen aan kinderen van de Cavaljéschool in Ede. De dag daarop wordt er aan de Molenstraat, tegenover de plek waar mijn ouderlijk huis stond, een struikelsteen geplaatst ter nagedachtenis aan de onderduikers die vanaf dat adres zijn weggevoerd.

Mijn vader heeft er nooit veel over willen loslaten. Daarom ben ik heel blij dat Benno Verduijn dit verhaal heeft opgetekend en wil delen zodat wij niet vergeten wat er nog niet eens zo heel lang geleden om ons heen gebeurd is.

*) Het complete verhaal van Ben is veel uitgebreider. Wellicht dat ik na zijn lezing op de Cavaljéschool (waar ik als kind ook op heb gezeten) er nogmaals aandacht aan besteed.